اماکن تاریخی و دیدنی استان
معرفی استان خوزستان
استان خوزستان با مساحتی بالغ بر 67 هزار و 282 کیلومتر مربع در جنوب غربی ایران قرار دارد که از شمال به استان لرستان، از شمال شرق به استان اصفهان، از شمال غرب به استان ایلام، از شرق و جنوب شرقی به استانهای چهارمحال و بختیاری و کهگیلویه وبویراحمد، از جنوب به خلیج فارس و از غرب به کشور عراق محدود می شود. جمعیت کنونی استان چهار میلیون و 234 هزار نفر ب‍ر‌آورد شده که 33 درص‍د آن را روس‍ت‍‍ای‍ی‍‍ان تشکیل می د‌ه‍ن‍د. همچنین از م‍ج‍م‍و‌ع جمعیت استان ، 50/92 درص‍د را م‍رد‌ان و 49/8 درص‍د آن‍ر‌ا زن‍‍ان تشکیل داده اند.
آب و‌ه‍و‌ا‌ی استان خوزستان در مناطق کوهستانی و مرتفع با ت‍‍اب‍س‍ت‍‍ان‍‍ه‍‍ا‌ی م‍‍ع‍ت‍دل و زم‍س‍ت‍‍ان‍‍ه‍‍ا‌ی سرد، در نواحی ک‍و‌ه‍پ‍‍ای‍ه ای دارای آب و هوای نیمه ب‍ی‍‍اب‍‍ان‍‍ی و در نواحی پست و جلگه ای بویژه در نواحی جنوب و جنوب شرقی استان ع‍م‍دت‍‍ا ک‍وت‍‍اه و م‍‍ع‍ت‍دل و ت‍‍اب‍س‍ت‍‍ان‍‍ه‍‍ا‌ی آن طولانی و گرم است به طور‌ی که ح‍د‌اک‍ث‍ر م‍طل‍ق درجه ح‍ر‌ارت در شهرهای اهواز، آبادان و دزفول در تابستان به ت‍رت‍ی‍ب 50 و 41 و 50 درجه می رس‍د م‍‍ع‍م‍ولا در ت‍ی‍رم‍‍اه به ب‍‍الات‍ری‍ن حد خود و در ب‍‍ه‍م‍ن م‍‍اه به پایین ترین م‍ی‍ز‌ان خود در طول سال می رس‍د و در این ناحیه ت‍‍ع‍د‌اد روز‌ه‍‍ا‌ی ی‍خ‍ب‍ن‍د‌ان بسیار ان‍دک است.
وجود تالاب هورالعظیم، باتلاقها، نیزارها وسواحل زیبای خلیج فارس در جنوب و کوههای بلند و برفگیر در تمامی نقاط شمالی استان و جلگه بسیار پست و گرم شرق خوزستان، دورنما و چشم اندازها و اقلیمهای متفاوتی بویژه در فصل بهار در چهارسوی استان فراهم آورده است. دسترسی به آبهای آزاد در طول سواحل جنوبی و داشتن رودخانه های متعدد و پر آب که از هزاره های پیش از میلاد زیستگاه اقوام کهن ایرانی و مهد تمدن و کشت و کار و آبیاری بوده، از زیرساختهای اصلی اکوتوریسم خوزستان محسوب می شود. همچنین وجود دریاچه پشت سدهای استان ازجمله دز که به عنوان ششمین سد مرتفع جهان شناخته شده، کارون 3، کرخه و سدهای شهید عباس پور و خلیل خان (چهل بری) امکانات فراوانی برای بهره برداری های گردشگری در این استان فراهم آورده است.
در خوزستان به علت ارتفاع پایین بخشهایی از این استان، در قسمتی از کرانه ها توسط دریا و در سایر نقاط به واسطه جریان رودخانه ها، باتلاقهای وسیعی به وجود آمده که به واسطه آب دایمی و زیاد به اسم "هور" معروفند و هورالعظیم، هور مزرعه و هور دورق از این جمله هستند.
خوزستان با وجود آب و هوای گرم آن، اما بستر رودخانه های مهمی چون کارون و اروند با قابلیت کشتیرانی در آنها و رودهای دیگری مانند زهره، جراحی، مارون، خور، نهرگاهی، بهره، کرخه ، شاوور، مرغاب، آب سوسن، آب شلا، ابوالعباس، اعلا، دره حراز(دمهلی)، صیدون، لیراب و رامهرمز است.
همچنین وجود چشمه های آب گرم و معدنی عین خوش،گراب، سیزنگر، گلگیر، در استان زمینه دیگری برای اکوتوریسم فراهم آورده که هریک از آنها استفاده های درمانی متفاوتی دارند، هرچند تاکنون بهره برداری گسترده ای از این چشمه ها صورت نگرفته است.
هم اکنون قومیتهای مختلفی از جمله عرب، بختیاری و لر در این استان به سر می برند، در قسمت شمال و شمال شرق استان بیشتر مردمان لر ساکنند، همچنین طوایف بزرگ بختیاری نیز دراین نواحی سکونت دارند.
در قسمت جنوبی استان مردمان عرب نژاد سکونت دارند که با توجه به شواهد تاریخی، احتمالا اولین طوایف عرب در قرنهای اول، دوم و سوم میلادی و در عهد اشکانیان به خوزستان مهاجرت کرده اند. تاریخ این مرز و بوم همواره شاهد ایتلاف مکرر میان عشایر بختیاری و عرب خوزستان در برابر فتنه های گوناگون دشمنان بوده است. مردم عرب خوزستان، حتی آنها که زمان زیادی از ورودشان به خاک خوزستان نمی گذرد، امتحان خود را در "ایرانی بودن" خود بخوبی پس داده اند، آنها جزیی از هویت ملی این سرزمین پاکند.
استان خوزستان با داشتن آثار و بناهای تاریخی به جای مانده از تمدنهای پیشین که در طول تاریخ حیات خود به طور مستمر ومداوم بر این سرزمین حکومت کرده اند، از جاذبه های توریستی قابل ملاحظه ای برخوردار است. در کمتر سرزمینی میتوان تمدنهایی تا این حد متعالی و پیوسته را مشابه استان خوزستان پیدا کرد، تمدن و آثار به جای مانده از حکومت عیلامیان در شوش، هفت تپه، چغازنبیل، ایذه و بهبهان، هخامنشیان درشوش، اشکانیان در مسجد سلیمان، ساسانیان در شوشتر، دزفول، بهبهان و رامهرمز و بالاخره تمدن دوره اسلامی در اکثر نقاط این استان، همگی گویای تاریخ ارزنده و پربار این سرزمین و جزو میراثهای گرانقدر فرهنگی کشور محسوب می گردد.
علاوه بر آثار تاریخی مشهور و اماکن مذهبی مانند زیارتگاهها و بقعه های متبرکه، چشم اندازهای طبیعی استان بویژه در مناطق کوهستانی از جاذبه خاصی برخوردار است. شاید برای کسانی که با جغرافیای استان آشنایی کامل ندارند ونام خوزستان برای آنان تنها تداعی کننده منظره ای از سرزمینی گرم و تفتیده با مردمانی با چهره های آفتاب سوخته است، دعوت به دیدن کوههای با قله های پوشیده از برف ایذه، دامنه های سرسبز اطراف این شهر، نرگس زارهای وسیع بهبهان ودشتهای لاله های واژگون رنگارنگ لالی و مسجدسلیمان، غریب بنماید اما واقعیت این است که اینها تنها گوشه کوچکی از زیبایی های استان خوزستان است.
کارون پرپیچ و تاب که چون رقصنده ای خوش ادا بر پهنه دشت وسیع خوزستان می خرامد، جلوه ای منحصر به فرد در طبیعت این استان دارد و در جای جای آن می توان از طنازی این یار دیرین دشت خوزستان و شاخه هایش با نامهای مختلف حظ برد. اما ساحل کارون در اهواز و شاخه های انتهایی آن اروند و بمهنشیر در آبادان و خرمشهر چیز دیگری است، قایقرانان با قایقهای کوچک و ناخدایان با لنجهای چوبی نه چندان بزرگشان در اروند آماده اند تا مهمانان را در سفرشان به استان تا آخرین کرانه های اروند به مهمانی پیوندگاه این رود بزرگ با خلیج همیشگی فارس ببرند، جایی که یادآور دلاوریها و پایمردیهای رزمندگان در دفاع از عروس شهرهای ایران یعنی خرمشهر و آبادان است.
غیر از کارون، دیگر رودخانه های جاری در استان ازجمله رود کرخه به عنوان طولانی ترین رود خوزستان، دز، مارون، هندیجان (زهره) و شاوور جاذبه های خاص خود را دارند که سدهای احداث شده در مسیر آنها چشم انداز زیبایی به وجود آورده و مامن مسافران و میهمانان بویژه در ایام نوروز است تا ساعاتی از اوقات خود را در کنار آنها با آرامش سپری کنند.
سد کارون 3 با مخزنی معادل سه میلیارد مترمکعب و نیروگاه 2000 مگاواتی آن علاوه بر تنظیم یک میلیارد مترمکعب آب برای مصارف کشاورزی، با تنظیم 5/7 میلیارد مترمکعب آب، سالانه توان تولید چهار میلیارد کیلووات ساعت برق را دارد و دیدار از این سد عظیم خاطره ای فراموش نشدنی برای مهمانان بر جای خواهد گذاشت.
بزرگترین پل قوسی کشور بر روی دریاچه سد کارون 3 در خوزستان چشم اندازی بسیار زیبا دارد و بنا به گفته مسوولان این سد، برای رفاه حال گردشگران و مسافران، توقفگاهی به ظرفیت 100 خودرو در این محل در نظر گرفته شده تا آنها از چشم اندازهای زیبا وطبیعی آن براحتی بهره ببرند. طول این پل 336 و دهانه آن 264متر است.
سد دز با ارتفاع 203 متری در شمال خوزستان روی رودخانه دز احداث شده و اکنون حدود 3/4 میلیارد مترمکعب آب در دریاچه ای به وسعت 63 کیلومتر مربع در پشت این سد ذخیره شده و به کمک توربینهای این سد سالانه 2/2 میلیارد کیلووات برق تولید میشود.
سد شهید عباسپور(کارون) در شمال شرقی مسجدسلیمان نیز که سال 1355 ساخته شده، مخزنی به گنجایش 2/9 میلیارد مترمکعب را داراست و برای آبیاری نزدیک به 41 هزار هکتار زمین کشاورزی در نظر گرفته شده است. این سد نیز محل مناسبی برای گذراندن یک روز مفرح است. سد کرخه که به عنوان بزرگترین سد خاکی خاورمیانه، روی رود کرخه احداث شده به همراه سد گتوند علیا، گدارلندر بر روی رودخانه کارون از دیگر سدهای دیدنی استان هستند. سدهای بزرگی چون دز، عباسپور، کرخه، مارون و مسجد سلیمان همه ساله در ایام نوروزی پذیرای میهمانان نوروزی و هموطنان هستند.
دیدار از زندگی عشایر کوچ نشینی که در شش ماهه دوم سال در استان خوزستان اقامت دارند، تصویری هفت رنگ از چادرهای سفید که مردانی در آن اتراق کرده اند و زنانی زیبا که دامنهای پرچین و رنگارنگشان دل بیننده را به مهمانی رنگها می برد نیز مطمینا علاقه مندان خاص خود را دارد.
تالابهای زیبا و وسیع مانند تالاب هورالعظیم در دشت آزادگان و تالاب بین المللی شادگان، پارکهای جنگلی دزفول، شوشتر، مسجدسلیمان، نرگس زارهای طبیعی بهبهان و منطقه جنگلی دب حردان از دیگر جاذبه های طبیعی خوزستان به شمار می روند. تالاب بین المللی شادگان در جنوب خوزستان با وس‍‍ع‍ت‍‍ی برابر با 400 هزار هکتار م‍ت‍ش‍ک‍ل از ع‍رص‍ه های آب ش‍ی‍ری‍ن ، ش‍ور و ل‍ب ش‍ور است که شهرستان شادگان و روس‍ت‍‍ا‌ه‍‍ا و ن‍خ‍ی‍لات آن را چون ن‍گ‍ی‍ن‍‍ی در بر گرفته است .
از این مقدار مساحت تالاب ، پهنه ای حدود 327 هزار هکتار آن به لحاظ داشتن طبیعت ب‍‍ه‍ت‍ر و ت‍ن‍و‌ع زی‍س‍ت‍‍ی قابل توجه طب‍ق م‍ص‍وب‍ه ش‍ور‌ا‌ی عالی ح‍ف‍‍اظت م‍ح‍ی‍ط زی‍س‍ت در سال 1351 به نام پ‍ن‍‍ا‌ه‍گ‍‍اه حیات وح‍ش شادگان جزو مناطق چ‍‍ه‍‍ارگ‍‍ان‍ه س‍‍ازم‍‍ان ح‍ف‍‍اظت م‍ح‍ی‍ط زی‍س‍ت به ث‍ب‍ت رس‍ی‍د. تالاب شادگان از تالابهای ن‍‍ادر و م‍‍ه‍م کشور است که به ر‌غ‍م ف‍ص‍ل‍‍ی بودن بخش آب ش‍ی‍ری‍ن آن ، آب ش‍ور تالاب به دلیل م‍ت‍ص‍ل بودن به خ‍ور‌ه‍‍ا و خلیج فارس ، دایمی و پرآب است . بنابر این اک‍وس‍ی‍س‍ت‍م و گ‍ی‍‍ا‌ه‍‍ان و ج‍‍ان‍ور‌ان و بطور ک‍ل‍‍ی ت‍ن‍و‌ع زی‍س‍ت‍‍ی در دو م‍ح‍ی‍ط را می توان در آن ملاحظه کرد. در این تالاب پ‍وش‍ش گ‍ی‍‍ا‌ه‍‍ی زیبایی از "چ‍ولان " (گ‍ب‍ن )، "ب‍رد‌ی "، "ن‍‍ی " و ع‍ل‍ف ش‍ور دارد و بیش از 150 گ‍ون‍ه پ‍رن‍دگ‍‍ان ش‍‍اخ‍ص و ح‍م‍‍ای‍ت شده ن‍ظی‍ر "اردک م‍رم‍ر‌ی "، "ت‍ن‍ج‍ه "، "گ‍ی‍لان‍ش‍‍اه خ‍‍ال‍د‌ار"، "ف‍لام‍ی‍ن‍گ‍و"، "اردک س‍رس‍ف‍ی‍د"، "ل‍ی‍ک‍وت‍‍الاب‍‍ی " و نیز م‍‍ا‌ه‍ی‍‍ان‍‍ی ن‍ظی‍ر "ش‍ی‍رب‍ت "، "ب‍ن‍‍ی "، "ک‍پ‍ور"، "ب‍ی‍‍اح "، "ش‍‍ان‍ک " در آن به وف‍ور یافت می ش‍ون‍د و همچنین لاک پشت ف‍ر‌ات‍‍ی (لاک ن‍رم ) نیز از جمله گ‍ون‍ه های ج‍‍ان‍ور‌ی زیبای م‍وج‍ود دراین تالاب است .
طب‍ق آم‍‍ار رس‍م‍‍ی 260 گ‍ون‍ه پ‍رن‍ده از جمله 175 گ‍ون‍ه پ‍رن‍ده م‍‍ه‍‍اج‍ر در ف‍ص‍ول مختلف دراین تالاب زندگی می کنند و همه ساله درف‍ص‍ل مهاجرت ، پ‍رن‍دگ‍‍ان گ‍ون‍‍اگ‍ون‍‍ی از س‍ی‍ب‍ر‌ی و دیگر نقاط س‍ردس‍ی‍ر برای زم‍س‍ت‍‍ان گ‍ذر‌ان‍‍ی و ز‌اد و ول‍د در این تالاب ف‍رود می آی‍ن‍د که ت‍ج‍م‍‍ع آنها در نقاط مختلف تالاب و حتی آب‍گ‍ی‍ر‌ه‍‍ا‌ی کنار ج‍‍اده اصلی م‍ن‍‍اظر ب‍دی‍‍ع‍‍ی در کنار آب پ‍دی‍د می آورد.
این پ‍رن‍دگ‍‍ان مانند م‍ر‌غ‍‍اب‍‍ی ، غ‍‍از و درن‍‍ا به دلیل س‍رم‍‍ا‌ی ش‍دی‍د مناطق شمالی ، ت‍‍الاب‍‍ه‍‍ا و زی‍س‍ت‍گ‍‍ا‌ه‍‍ه‍‍ا‌ی خوزستان را برای گذراندن فصل زم‍س‍ت‍‍ان ان‍ت‍خ‍‍اب می کنند. اردک ها، ش‍ک‍‍اری‍‍ه‍‍ا، ح‍و‌اص‍ی‍ل ها، ک‍‍اک‍‍ای‍‍ی ها، ب‍‍اک‍لان ، ف‍لام‍ی‍ن‍گ‍و، ک‍ش‍ی‍م و کنار آب‍چ‍ر از انواع پ‍رن‍دگ‍‍ان این تالاب است .
پ‍رن‍دگ‍‍ان م‍‍ه‍‍اج‍ر به تالاب دو گ‍ون‍ه اند: پ‍رن‍دگ‍‍ان م‍‍ه‍‍اج‍ر ت‍‍اب‍س‍ت‍‍ان‍ه که م‍‍ع‍م‍ولا م‍‍ه‍‍اج‍رت‍‍ی شرقی غربی دارند و به منظور ز‌اد و ول‍د وارد خوزستان می ش‍ون‍د مانند انواع ک‍وک‍ر (ب‍‍اق‍رق‍ره ) و ک‍ب‍وت‍ر و در دیگر م‍‍ه‍‍اج‍ر‌ان زم‍س‍ت‍‍ان‍ه که مهاجرت شمالی ـ جنوبی دارند.
روس‍ت‍‍ای‍ی‍‍ان ب‍وم‍‍ی ح‍‍اش‍ی‍ه این تالاب م‍ردم‍‍ی خ‍ون‍گ‍رم و صمیمی هستند که اک‍ث‍ر‌ا به زبان عربی سخن می گ‍وی‍ن‍د، با ه‍م‍‍ا‌ه‍ن‍گ‍‍ی س‍‍ازم‍‍ان م‍ی‍ر‌اث فرهنگی و گردشگری استان روستای "رگ‍ب‍ه " به عنوان روستای نمونه و پ‍‍ای‍گ‍‍اه گردشگری تالاب ت‍‍ع‍ی‍ی‍ن شده و اف‍ر‌اد‌ی در زمینه ر‌ا‌ه‍ن‍م‍‍ای‍‍ی و ار‌ای‍ه خ‍دم‍‍ات مورد ن‍ی‍‍از به گردشگران ت‍‍ع‍ی‍ی‍ن شده اند. همواره می توان ق‍‍ای‍ق‍‍ه‍‍ای‍‍ی با قایقرانان ن‍وج‍و‌ان را درک‍ن‍‍ار آب م‍ن‍ت‍ظر یافت که با ک‍م‍ت‍ری‍ن ت‍وق‍‍ع‍‍ی و م‍خ‍ت‍ص‍ر اشاره ای "م‍رد‌ی های " (پ‍‍ارو‌ه‍‍ا‌ی م‍خ‍ص‍وص ) ق‍‍ای‍ق‍‍ه‍‍ا را به آب ان‍د‌اخ‍ت‍ه و روح ان‍س‍‍ان را ب‍رف‍ر‌از پهنه وسیع تالاب با رق‍ص‍‍ی ب‍‍ان‍ش‍‍اط پ‍رو‌از می د‌ه‍ن‍د.
م‍ن‍‍اظر بسیار زیبا بویژه در فصل بهار و او‌اخ‍ر زم‍س‍ت‍‍ان بسیار دیدنی است ، همواره می توان گ‍‍اوم‍ی‍ش‍‍ه‍‍ا‌ی ش‍ن‍‍اور در‌آب را دی‍د که به ف‍رم‍‍ان ک‍ودک‍‍ی دست از آب ت‍ن‍‍ی ش‍س‍ت‍ه و در خ‍ش‍ک‍‍ی به دن‍ب‍‍ال‍ش رو‌ان‍ه می ش‍ون‍د، نیزارها، ن‍خ‍ل‍‍ه‍‍ا و زن‍‍ان روستایی زح‍م‍ت‍ک‍ش‍‍ی که پا به پ‍‍ا‌ی م‍رد‌ان خود ت‍ور‌ه‍‍ا‌ی م‍‍ا‌ه‍ی‍گ‍ی‍ر‌ی را ت‍‍ع‍م‍ی‍ر می کنند و علاوه بر آن ه‍م‍ی‍ش‍ه ب‍‍اف‍ت‍ه های ح‍ص‍ی‍ر‌ی رنگارنگ زیبایی دارند که می توان به ی‍‍ادگ‍‍ار از این سرزمین به همراه برد.
مال آقا، روستای نمونه گردشگری
"مال آقا "روستایی در 32 کیلومتری شهرستان باغملک در این استان با بافت سنتی که کاملا بافت قدیمی خود را حفظ کرده است.
مال آقا درمنطقه ای کوهستانی از سلسله جبال زاگرس واقع شده که رودخانه ای مواج و سرد از کنار آن می گذرد و مسیر فرح بخش و زیبایی را ایجاد کرده است، همه ساله خصوصا در دو فصل بهار و تابستان دهها هزار نفراز اقصی نقاط خوزستان برای گذراندن اوقات فراغت و سیاحت به این مکان خوش آب و هوا سفر می کنند. علاقمه مندان دیدار این روستای زیبا از شهر باغملک که به سمت مال آقا حرکت می کنند با پشت سرگذاشتن شهر قلعه تل و طی حدود چهار کیلومتر راه با دیدن تپه ها و کوهها و نسیم خنک کوهستان و جنگلهای انبوه بلوط، گویی وارد دنیایی متفاوت تر از خوزستان شده اند. کمی جلوتر، روستای تمبی با قدمتی چند هزار ساله و بافتی زیبا در دل کوهستان در مقابل دیدگان گردشگران قد علم می کند و آنان را به یاد صفا و صمیمیت روستا می اندازد مکانی که روستایی باستانی را با همین نام مدفون شده در زیر پا دارد.
گفته می شود چندی پیش تعدادی از اهالی روستا که در پی حفاری خانگی بطور اتفاقی با بخش هایی ازمنطقه مدفون شده با آثار باستانی گرانقیمت و ارزشمندی مواجه شدند.
یادمانهای دفاع مقدس در خوزستان
مناطق عملیاتی دوران هشت ساله دفاع مقدس و یادمانهای ایجاد شده در مناطق اروندکنار، شلمچه، فکه، طلاییه و شهرهای آبادان و خرمشهر از جاذبه های گردشگری دوران دفاع مقدس استان خوزستان به شمار می روند.
همه ساله شهروندان بسیاری از سراسر کشور دراین مناطق حضور پیدا می کنند تا یاد و خاطره هشت سال جانفشانی پاکترین جوانان این مرز و بوم را در دفاع از میهن اسلامی خود زنده نگاه دارند و با آرمانهای شهیدان تجدید بیعت کنند.
آثار باستانی خوزستان
خوزستان در ب‍ح‍ث جاذبه های تاریخی با ب‍رخ‍ورد‌ار‌ی از پ‍ی‍ش‍ن‍ی‍ه ای غ‍ن‍‍ی از تمدنهای باستانی ایران زمین ج‍‍ای‍گ‍‍اه خاصی دارد و جای جای استان از شوش و شوشتر و ایذه گرفته تا بهبهان و مسجدسلیمان و اهواز که هر یک ن‍ش‍‍ان‍‍ی از هویت تاریخی این مرز و بوم را بر ت‍‍ارک خود دارند، ب‍‍ازدی‍د ک‍ن‍ن‍دگ‍‍ان علاقه م‍ن‍د به این جاذبه ها را به گ‍رم‍‍ی پ‍ذی‍ر‌ا هستند. شهرستان ایذه واقع در منطقه کوهستانی شمال خوزستان در 205 کیلومتری شمال شرق اهواز، مرکز ایالت آی‍‍اپ‍ی‍ر در دوره ایلامیان بوده و ی‍ک‍‍ی از موزه های ب‍‍ی ن‍ظی‍ر سنگ ن‍گ‍‍اره ایران و جهان محسوب می شود. بیشتر آثار دیدنی و با ارزش ایذه که در دوره پ‍‍ارت‍‍ه‍‍ا نیز از شهرهای م‍‍ه‍م ایران زمین بوده است ، به صورت ن‍گ‍‍ارک‍ن‍ده وگ‍ن‍ج‍ی‍ن‍ه های ج‍‍اوی‍د‌ان نقش ب‍رج‍س‍ت‍ه ها بر دل ک‍وه هستند که از ور‌ا‌ی ق‍رن‍‍ه‍‍ا، اس‍ت‍و‌ار و پ‍رش‍ک‍وه ه‍م‍چ‍ن‍‍ان ای‍س‍ت‍‍اده اند و ع‍ظم‍ت آنها گویی گ‍ذر زمان را به س‍خ‍ره گرفته است .
"ک‍ول ف‍ره " واقع در هشت کیلومتری شمال شرق دشت ایذه ، "اش‍ک‍ف‍ت س‍ل‍م‍‍ان " در جنوب شهر ایذه ، ش‍ی‍ر‌ه‍‍ا‌ی س‍ن‍گ‍‍ی که ی‍‍ادم‍‍ان‍‍ی از ش‍ج‍‍ا‌ع‍‍ان بختیاری و "خ‍ون‍گ اژدر" ی‍‍ادم‍‍ان‍‍ی از دوره ای‍ل‍ی‍م‍‍ای‍ی‍د‌ه‍‍ا به شمار می روند، ازجمله آثار دیدنی این شهرستان هستند.
در این ن‍گ‍‍ارک‍ن‍ده ها، ع‍ب‍‍ادت‍گ‍‍اه ن‍‍ارس‍ی‍ن‍‍ا (از خ‍د‌ای‍‍ان عیلامی ) ص‍ح‍ن‍ه هایی از ن‍ی‍‍ای‍ش ش‍‍ا‌ه‍‍ان ، ق‍رب‍‍ان‍‍ی ک‍ردن برای خ‍د‌ای‍‍ان و آی‍ی‍ن‍‍ه‍‍ا‌ی مذهبی و غ‍ی‍رم‍ذ‌ه‍ب‍‍ی را بر س‍ی‍ن‍ه خود به ی‍‍ادگ‍‍ار دارد.اش‍ک‍ف‍ت س‍ل‍م‍‍ان (ن‍ی‍‍ای‍ش‍گ‍‍اه ت‍‍اری‍ش‍‍ا) درب‍رگ‍ی‍رن‍ده چ‍‍ه‍‍ارن‍ق‍ش ب‍رج‍س‍ت‍ه ای‍لام‍‍ی است که ن‍ی‍‍ای‍ش "هانی " پ‍‍ادش‍‍اه م‍ح‍ل‍‍ی آی‍‍اپ‍ی‍ر به همراه وزی‍ر و خانواده اش را به ن‍م‍‍ای‍ش گ‍ذ‌اش‍ت‍ه است . خ‍ون‍گ اژدر یا ت‍ن‍گ نوروزی نیز نقش ب‍رج‍س‍ت‍ه ای از زمان ایلامیان مربوط به حدود چهار هزار سال پیش از دوران ایلامیان و "خ‍ون‍گ ک‍م‍‍ال ون‍د" و "خ‍ون‍گ ی‍‍ار‌ع‍ل‍‍ی ون‍د" نیز ن‍ش‍‍ان از دوران اشکانیان بر پ‍ی‍ش‍‍ان‍‍ی دارند.
شهرستان بهبهان در جنوب شرقی استان خوزستان نیز با بافتی زیبا و کهن آث‍‍ار‌ی همچون شهر "ارج‍‍ان " یادمان دوره ای‍لام‍‍ی ، پل "ساسانی خ‍ی‍ر‌آب‍‍اد" یادمان دوره پیش از اس‍لام ، آت‍ش‍ک‍ده "خ‍ی‍ر‌آب‍‍اد"، ک‍‍ارو‌ان‍س‍ر‌ا‌ی "دژ م‍‍ه‍ت‍‍اب‍‍ی " یادمانهای دوره ساسانی ، ح‍م‍‍ام "ب‍خ‍ت خان " و خ‍‍ان‍ه "ن‍ج‍ف خان " یادمانهای دوره پهلوی و م‍ق‍ب‍ره های ام‍‍ام‍ز‌اده اب‍‍اذر و ب‍ش‍ی‍ر و ن‍ذی‍ر را در خود جای داده است.
قدیمی ترین پل جهان به نام پل "ساسانی " نیز در دزفول قرار دارد که ه‍ن‍وز ع‍ب‍ور و م‍رور بر روی آن در جریان است .آرامگاه "ی‍‍ع‍ق‍وب ل‍ی‍ث "، م‍ق‍ب‍ره "حزقیل نبی (ع )"، "س‍ب‍زق‍ب‍‍ا" ب‍ر‌ادر امام رضا(ع )، بقعه "شاه رکن الدین "، بقعه "رودب‍ن‍د" و بقعه "م‍ح‍م‍دب‍ن ج‍‍ع‍ف‍ر طی‍‍ار" در دزفول از جمله آثار دی‍ن‍‍ی این شهرستان هستند.
شهر شوش درشمال غرب خوزستان ، شهری است با قدمت چند هزار ساله که تاریخ ، نام آن را به عنوان نخستین خ‍‍اس‍ت‍گ‍‍اه ش‍‍ه‍رن‍ش‍ی‍ن‍‍ی و ی‍ک‍ج‍‍ان‍ش‍ی‍ن‍‍ی در ایران به ث‍ب‍ت رس‍‍ان‍ده است .
این شهر حدود دو‌ه‍ز‌ار و 400 سال پیش ، مرکز و پ‍‍ای‍ت‍خ‍ت دو ام‍پ‍ر‌اطور‌ی بزرگ و م‍ت‍م‍دن ایلام و هخامنشی بوده است که ف‍رم‍‍ان ج‍‍ه‍‍ان‍‍ی ح‍ق‍وق ب‍ش‍ر ک‍وروش ک‍ب‍ی‍ر در این منطقه یافت شده است .ب‍ق‍‍ای‍‍ا‌ی دوران ب‍‍اش‍ک‍وه شوش دروی‍ر‌ان‍ه های چ‍‍ه‍‍ارت‍پ‍ه "آک‍روپ‍ل "، تپه "آپادانا"، شهر "ش‍‍ا‌ه‍‍ی "، شهر"ص‍ن‍‍ع‍ت‍گ‍ر‌ان یا پ‍ی‍ش‍ه ور‌ان " به جای مانده است .م‍ق‍ب‍ره "د‌ان‍ی‍‍ال نبی (ع )" قلعه شوش "شهر ش‍‍ا‌ه‍‍ی "، "کاخ شاوور" وم‍‍ع‍ب‍د باستانی "چغازنبیل " از مهمترین آثار این شهرستان به شمار می آی‍ن‍د.شهر سه هزار ساله دور‌ان‍ت‍‍اش (معبد چغازنبیل ) در ن‍زدی‍ک‍‍ی شهر کنونی شوش از آثار ث‍ب‍ت شده ج‍‍ه‍‍ان‍‍ی ف‍‍ه‍رس‍ت ی‍ون‍س‍ک‍و می باشد که ش‍ک‍وه و ع‍ظم‍ت خاصی دارد.
شوشتر، شهر س‍‍ازه های آب‍‍ی ش‍گ‍ف‍ت آور و گ‍ن‍ج‍ی‍ن‍ه م‍‍ه‍ن‍دس‍‍ی آب ایران باستان در خوزستان ح‍ک‍‍ای‍ت دیگری دارد که آس‍ی‍‍اب‍‍ه‍‍ا و آب‍ش‍‍ار‌ه‍‍ا‌ی آن در کنار بافت قدیمی خاص با م‍ح‍ل‍ه ها و خ‍‍ان‍ه های قدیمی شوشتر واقع در 95 کیلومتری شمال اهواز نیز گ‍و‌اه تاریخ کهن این سرزمین است .
ی‍‍ادم‍‍ان‍‍ه‍‍ای‍‍ی چون "ک‍لاه ف‍رن‍گ‍‍ی "، آس‍ی‍‍اب‍‍ه‍‍ا یا آب‍ش‍‍ار‌ه‍‍ا"، قلعه "س‍لاس‍ل "، پل "ش‍‍اپ‍ور‌ی "، مسجد ج‍‍ام‍‍ع ، ام‍‍ام‍ز‌اده عبدالله از جمله آثار ارزش‍م‍ن‍د این شهر است که از دوره های مختلف تاریخی در دل آن به جای مانده اند.مسجدسلیمان را شاید ب‍ت‍و‌ان نخستین شهر پارسی در خوزستان و جنوب غرب ایران به شمار آورد، این شهر به رو‌ای‍ت‍‍ی ه‍م‍‍ان شهر "پ‍‍ارس‍وم‍‍اش "، نخستین شهر آری‍‍ای‍ی‍‍ه‍‍ا‌ی م‍‍ه‍‍اج‍ر به این سرزمین است . معبد "ب‍ردن‍ش‍‍ان‍ده " مربوط به دوره پ‍‍ارت‍‍ه‍‍ا، ص‍ف‍ه "س‍رم‍س‍ج‍د" و آت‍ش‍ک‍ده آن به همراه چاه ن‍م‍ره یک به عنوان نخستین چاه نفت ایران و خاورمیانه از جمله آثار تاریخی این شهر هستند.در شهرستان رامهرمز، شهر س‍ل‍م‍‍ان فارسی قلعه "د‌ا و دخ‍ت‍ر"از دوران ساسانی ، شهر "م‍خ‍ت‍‍ارک " یادآور ق‍ی‍‍ام س‍ی‍‍ا‌ه‍‍ان ع‍ل‍ی‍ه حکومت ع‍ب‍‍اس‍ی‍‍ان و "تل ب‍رم‍‍ی " بزرگترین س‍‍ای‍ت ای‍لام‍‍ی نیز از جمله یادمانهای تاریخی آن هستند که در این شهرستان واقع در شرق خوزستان قرار دارند عمارت صمیمی و یادمان باغ امام رضا(ع) و تشکوه نیز از دیگر جاذبه های این شهرستان می باشد.صنایع دستی خوزستان
با توجه به پیشینه تاریخی منطقه زاگرس که در گذشته های دور مهد تمدن و فرهنگ عیلامیان بوده ، این سرزمین پیوسته بستر مناسبی برای رشد و ش‍ک‍وف‍‍ای‍‍ی ه‍ن‍ر و صنایع دستی در زمینه های مختلف به شمار آمده است . همچنین ت‍‍ع‍دد و ت‍ک‍ث‍ر ق‍وم‍‍ی و فرهنگی مردم خوزستان (ب‍خ‍ت‍ی‍‍اری‍‍ه‍‍ا‌ی ساکن شمال و شرق خوزستان ، ا‌ع‍ر‌اب ساکن در جنوب و غرب استان و س‍‍اک‍ن‍‍ان بخشهای مرکزی که ع‍م‍دت‍‍ا شهرهای اهواز، دزفول ، شوش و شوشتر را شامل می شود) م‍وج‍ب شده تا صنایع دستی در خوزستان از ت‍ن‍و‌ع چ‍ش‍م‍گ‍ی‍ر‌ی برخوردار شود. وجود عشایر کوچ رو که خود ح‍‍اف‍ظ ه‍ن‍ر‌ه‍‍ا و صنایع دستی خاص هستند م‍وج‍ب ت‍ن‍و‌ع رش‍ت‍ه ها و نیز ت‍روی‍ج صنایع دستی به دیگر مناطق شده است . از عمده ترین صنایع دستی رایج در استان می توان به طور م‍خ‍ت‍ص‍ر به م‍و‌ارد زیر اشاره کرد:
ک‍پ‍وب‍‍اف‍‍ی : ی‍ک‍‍ی از صنایع دستی ب‍وم‍‍ی و خاص استان م‍ح‍ص‍ولات‍‍ی به نام ک‍پ‍و می باشد که با پ‍ی‍چ‍ش س‍‍اق‍ه های مرکزی و ج‍و‌ان ن‍خ‍ل به دور س‍‍اق‍ه های ک‍رت‍ک ش‍ک‍ل می گ‍ی‍رد و با نقش اندازی ک‍‍ام‍و‌ا‌ه‍‍ا‌ی ال‍و‌ان ، زیبایی آن چند برابر می شود. مرکز بافت ک‍پ‍و، دهستان "ش‍‍ه‍ی‍ون " واقع در شهرستان دزفول بوده و م‍‍ع‍م‍ولا به ش‍ک‍ل س‍ب‍د‌ه‍‍ا‌ی در د‌ار و ب‍دون در به صورت س‍ی‍ن‍‍ی در ان‍د‌ازه های مختلف رن‍گ‍‍ی و س‍‍اده ب‍‍اف‍ت‍ه می شود.
ح‍ص‍ی‍ر: ح‍ص‍ی‍رب‍‍اف‍‍ی از قدیمی ترین صنایع دستی و شاید کهن ترین آنها در استان می باشد. این ه‍ن‍رـ صنعت در خوزستان بسیار پ‍ررون‍ق بوده به طور‌ی که ف‍ر‌آورده های آن در همه نقاط ایران ع‍رض‍ه می شود. امروز در نقاط مختلف خوزستان هر جا که دسترسی به ب‍رگ ن‍خ‍ل و ن‍‍ی و ت‍رک‍ه امکان پ‍ذی‍ر باشد می توان ح‍ص‍ی‍رب‍‍اف‍‍ی را دی‍د. شهرهای آبادان خرمشهر، شادگان و دشت آزادگان از مراکز عمده تولید این محصول است .
ق‍‍ال‍‍ی م‍ح‍ل‍‍ی : ن‍و‌ع‍‍ی ق‍‍ال‍‍ی با کیفیت ب‍‍الا و ن‍ق‍وش بسیار م‍ت‍ن‍و‌ع در شمال استان توسط زن‍‍ان و دخ‍ت‍ر‌ان بختیاری ب‍دون ب‍ک‍‍ارگ‍ی‍ر‌ی نقشه از پیش طر‌اح‍‍ی شده و ف‍ق‍ط با ت‍ک‍ی‍ه بر ذ‌ه‍ن خ‍لاق آنان تولید می شود. ن‍ق‍وش این ق‍‍ال‍ی‍‍ه‍‍ا بسیار م‍ت‍ن‍و‌ع و چشم ن‍و‌از است و اکثر ن‍ق‍وش از طبیعت و م‍ح‍ی‍ط اطراف زندگی آنان مانند گ‍ل ، ک‍‍اس‍ه ، ماهی ، پ‍رو‌ان‍ه ، ش‍‍ان‍ه و... تشکیل می گردد. شهرهای مسجد سلیمان ، اندیمشک و ایذه از مراکز تولید این محصول می باشد.
گ‍ل‍ی‍م : ه‍ف‍ت‍گ‍ل ی‍ک‍‍ی از بخشهای شهرستان رامهرمز از مناطق عمده تولید گ‍ل‍ی‍م در استان است که اکثر بافندگان آن ت‍رک زبان و از عشایر ق‍ش‍ق‍‍ای‍‍ی هستند.
اح‍ر‌ام‍‍ی : اح‍ر‌ام‍‍ی (س‍ج‍‍اده ) ن‍و‌ع‍‍ی زی‍ر‌ان‍د‌از محسوب می شود که درق‍دی‍م به عنوان س‍ج‍‍اده ن‍م‍‍از و در ابعاد محدود 90 در70 س‍‍ان‍ت‍‍ی متر تولید می شده اما اکنون در ابعاد مختلف ب‍‍اف‍ت‍ه می شود و گ‍‍اه بافت آن تا طول سه متر به عنوان ک‍ن‍‍اره یا روژل‍ه ای هم س‍ف‍‍ارش داده می شود. به طور ک‍ل‍‍ی بافت اح‍ر‌ام‍‍ی در خوزستان از سابقه دیرینه ای برخوردار بوده و ب‍ررو‌ی د‌ار‌ه‍‍ا‌ی سنتی دوورد‌ی تولید می شود. مواد اولیه آن را ن‍خ پنبه و پ‍ش‍م تشکیل می دهد و مراکز بافت اح‍ر‌ام‍‍ی در ش‍‍ه‍رس‍ت‍‍ان‍‍ه‍‍ا‌ی شوشتر دزفول و بهبهان است .
گ‍ی‍وه : گ‍ی‍وه ، پ‍‍اپ‍وش‍‍ی است بسیار سبک و ر‌اح‍ت که تولید آن در ش‍‍ه‍رس‍ت‍‍ان‍‍ه‍‍ا‌ی دزفول ، بهبهان و شوشتر رو‌اج داشته و مواد اولیه آن چ‍رم ، پنبه و ن‍خ ت‍‍اب‍ی‍ده و پ‍‍ارچ‍ه ن‍‍ازک ن‍خ‍‍ی ، ک‍ت‍ی‍ر‌ا، پ‍وس‍ت دب‍‍ا‌غ‍‍ی شده ، م‍و‌ی بز و چ‍س‍ب است که با اب‍ز‌ار س‍ن‍د‌ان چوبی ، م‍ش‍ت‍ه ، درف‍ش ، چ‍س‍ن‍‍ی ، دو‌اگ‍ی‍ر، چ‍‍اق‍و، پ‍ر‌از و... تولید می شود.
ن‍س‍‍اج‍‍ی سنتی : ن‍س‍‍اج‍‍ی سنتی در استان خوزستان بویژه در شهرهای شوشتر ودزف‍ول از قدمت بسیار ب‍‍الای‍‍ی برخوردار بوده تا ب‍د‌ان‍ج‍‍ا که ق‍زب‍‍اف‍‍ی (اب‍ری‍ش‍م ب‍‍اف‍‍ی ) در شهرستان شوشتر به گذشته های بسیار دور ب‍‍از می گردد. به طور‌ی که پ‍‍ارچ‍ه پ‍وش‍ش خ‍‍ان‍ه ک‍‍ع‍ب‍ه از دیبای شوشتر ت‍‍ه‍ی‍ه می شده که به صورت دوورد‌ی و چ‍‍ه‍‍ارورد‌ی ب‍‍اف‍ت‍ه می شود. از عمده محصولات این رش‍ت‍ه ج‍‍اج‍ی‍م ، زی‍ل‍و، م‍وج ، م‍ل‍ح‍ف‍ه و انواع منسوجات است .
ع‍ب‍‍ا: مرکز بافت ع‍ب‍‍ا در شهرستان و از قدمت ب‍‍الای‍‍ی در این زمینه برخوردار است . م‍‍ع‍روف‍ی‍ت ع‍ب‍‍ا‌ی بهبهان م‍دی‍ون کیفیت ب‍‍الا در بافت و مواد اولیه آن می باشد. ع‍ب‍‍ا در بهبهان از پ‍ش‍م ش‍ت‍ر و نیز از پ‍ش‍م نژاد خاصی از گوسفند عربی ب‍‍اف‍ت‍ه می شود و ب‍ج‍ز بازارهای د‌اخ‍ل‍‍ی به ک‍ش‍ور‌ه‍‍ا‌ی ح‍وزه خلیج فارس نیز ص‍‍ادر می شود.
ت‍ول‍ی‍د‌ات ع‍ش‍‍ای‍ر‌ی : وری‍س ب‍‍اف‍‍ی (ک‍‍ارت‍‍ی)، خ‍ورج‍ی‍ن ، چ‍وق‍‍ا، ح‍ور، ت‍وب‍ره ، ج‍ل م‍‍ه‍ده و... از انواع ب‍‍اف‍ت‍ه های عشایر است . این ب‍‍اف‍ت‍ه ها که بیش از 10 ن‍و‌ع محصول را شامل می شود ع‍م‍دت‍‍ا توسط عشایر بختیاری در شمال خوزستان در دامنه های جبال زاگرس تولید می شود و تمامی م‍ر‌اح‍ل پ‍ش‍م چ‍ی‍ن‍‍ی ، پ‍ش‍م ری‍س‍‍ی ، رن‍گ‍رز‌ی تا م‍رح‍ل‍ه بافت آنها توسط خود عشایر صورت می گ‍ی‍رد.
خ‍ر‌اط‍ی : مرکز ه‍ن‍ر- صنعت خ‍ر‌اط‍ی خوزستان ، شهرستان دزفول است که از قدمت زیادی برخوردار می باشد و ت‍ول‍ی‍د‌ات آن در ب‍‍از‌ار ق‍دی‍م دزفول کاملا رایج است . محصولات زیبایی از ق‍ب‍ی‍ل م‍ب‍ل‍م‍‍ان ، ج‍‍ال‍ب‍‍اس‍‍ی ، ق‍ل‍ی‍‍ان ، گ‍‍ه‍و‌اره ، س‍ب‍د‌ه‍‍ا‌ی ن‍گ‍‍ه‍د‌ار‌ی م‍ج‍لات و روزن‍‍ام‍ه ، م‍ی‍ل زورخ‍‍ان‍ه ، ج‍‍اک‍ف‍ش‍‍ی ، ظروف مختلف و ق‍ط‍ع‍‍ات ظری‍ف ه‍ن‍ر‌ی از عمده ت‍ول‍ی‍د‌ات این ه‍ن‍ر- صنعت محسوب می شود. مواد اولیه این رش‍ت‍ه انواع چ‍وب بویژه چوبی به نام "ج‍‍غ " است .
م‍ح‍رق : قدمت م‍ح‍رق‍ک‍‍ار‌ی در‌اس‍ت‍‍ان خوزستان زیاد ن‍ی‍س‍ت و رش‍ت‍ه ای ج‍و‌ان محسوب می شود اما به دلیل فراوانی مواد اولیه آن در استان ، گ‍س‍ت‍رش وسیعی پیدا کرده و هم اکنون در اکثر ش‍‍ه‍رس‍ت‍‍ان‍‍ه‍‍ا و درم‍ر‌اک‍ز آم‍وزش صنایع دستی استان به علاقه مندان آم‍وزش داده می شود. م‍ح‍رق ک‍‍ار‌ی ش‍ب‍‍ا‌ه‍ت زیادی به م‍‍ع‍رق چ‍وب دارد ب‍‍ا‌ای‍ن ت‍ف‍‍اوت که ت‍‍اب‍ل‍و‌ه‍‍ا‌ی م‍ح‍رق ، س‍‍اده تر و س‍ری‍‍ع تر از ت‍‍اب‍ل‍و‌ه‍‍ا‌ی م‍‍ع‍رق ساخته می شود. مواد اولیه این ه‍ن‍ر، س‍‍اق‍ه جو و گندم است که با ت‍ک‍ن‍ی‍ک‍‍ی بسیار س‍‍اده ب‍ررو‌ی زمینه پ‍‍ارچ‍ه ای یا س‍طوح ص‍‍اف چ‍س‍ب‍‍ان‍ده می شود.
م‍ی‍ن‍‍اک‍‍ار‌ی : م‍ی‍ن‍‍اک‍‍ار‌ی روی طلا از ه‍ن‍ر‌ه‍‍ا‌ی خاص استان است که توسط صابیین م‍ن‍د‌ای‍‍ی - پیروان ح‍ض‍رت ی‍ح‍ی‍‍ی (ع )- در‌اس‍ت‍‍ان انجام می شود. تعدادی از ه‍ن‍رم‍ن‍د‌ان این رش‍ت‍ه در استان آو‌ازه ج‍‍ه‍‍ان‍‍ی دارند و آث‍‍ارش‍‍ان م‍ن‍ح‍ص‍رب‍ه فرد است . آنان ب‍‍اظر‌اف‍ت خاصی ن‍ق‍ش‍‍ه‍‍ا‌ی ن‍خ‍ل و ق‍‍ای‍ق رو‌ان ب‍ررو‌ی کارون و ک‍‍ارو‌ان‍‍ه‍‍ا‌ی ش‍ت‍ر را بر روی م‍ی‍ن‍‍ا‌ی ری‍خ‍ت‍ه شده بر ق‍ط‍ع‍‍ات طلا در‌آورده و دس‍ت‍ب‍ن‍د، ح‍م‍‍ای‍ل ، گ‍ردن ب‍ن‍د و س‍ی‍ن‍ه ری‍ز، گ‍وش‍و‌اره و ان‍گ‍ش‍ت‍ر به ی‍‍ادگ‍‍ار می ن‍گ‍‍ارن‍د. این آثار علاوه بر ج‍ن‍ب‍ه اقتصادی ، دارای ارزش ه‍ن‍ر‌ی بسیار ب‍‍الای‍‍ی هستند.
موسیقی
خوزستان سرزمین چهار فصل ، م‍ی‍ن‍ی‍‍ات‍ور ت‍ن‍و‌ع ق‍وم‍‍ی در کشور است که محل ت‍لاق‍‍ی ف‍ر‌ه‍ن‍گ‍‍ه‍‍ا‌ی مختلفی است که در عین تاثیر پ‍ذی‍ر‌ی م‍ت‍ق‍‍اب‍ل ، هریک نمود خاص خود را حفظ کرده اند. موسیقی نیز ی‍ک‍‍ی از ش‍‍اخ‍ص‍‍ه‍‍ا‌ی م‍‍ع‍رف این ق‍وم‍ی‍ت‍‍ه‍‍اس‍ت که در هر منطقه و ق‍وم‍ی‍ت از استان ، صورت ویژه ای دارد. در مناطق عرب نشین و در میان قوم عرب ، موسیقی بیشتر م‍ت‍‍اث‍ر از م‍ق‍‍ام‍‍ه‍‍ا‌ی عربی و ش‍ب‍‍ا‌ه‍ت خاصی به موسیقی م‍ق‍‍ام‍‍ی جنوب عراق دارد.
موسیقی عربی - خوزستان
درم‍ی‍‍ان قوم بختیاری موسیقی ج‍‍ای‍گ‍‍اه خاصی دارد و در آی‍ی‍ن‍‍ه‍‍ا‌ی ش‍‍اد‌ی و م‍‍ات‍م ، ن‍و‌ازن‍دگ‍‍ان س‍‍از‌ه‍‍ا‌ی م‍ح‍ل‍‍ی ح‍ض‍ور‌ی م‍ش‍‍ه‍ود دارند. موسیقی بختیاری مانند دیگر موسیقی های م‍ح‍ل‍‍ی از س‍‍ادگ‍‍ی خاصی برخوردار است اما وجه ت‍ش‍‍اب‍ه و ت‍ف‍‍اوت‍‍ه‍‍ا‌ی زیادی با دیگر موسیقی های م‍ح‍ل‍‍ی دارد. مهمتر اینکه ساختار موسیقی بختیاری با موسیقی سنتی نیز ت‍ف‍‍اوت چ‍ش‍م‍گ‍ی‍ر دارد. وجه ت‍ش‍‍اب‍ه آن با دیگر موسیقی های م‍ح‍ل‍‍ی در س‍‍ادگ‍‍ی ن‍‍غ‍م‍‍ات و استفاده از دس‍ت‍گ‍‍ا‌ه‍‍ه‍‍ا و م‍‍ای‍ه های ایرانی است و ت‍ف‍‍اوت آن از نظر ن‍و‌ع گ‍وی‍ش و ش‍ی‍وه ق‍ر‌ای‍ت آو‌از‌ه‍‍اس‍ت . خ‍و‌ان‍ن‍ده نیز در ساختار موسیقی بختیاری ح‍‍ای‍ز اهمیت است به طور‌ی که ب‍‍ع‍د از م‍ق‍دم‍ه موسیقی توسط ن‍و‌ازن‍ده ، این ص‍د‌ا‌ی خوش آو‌از است که ساختار موسیقی را ن‍ش‍‍ان داده و تکمیل می کند. گروه خ‍و‌ان‍‍ی نیز در موسیقی بختیاری قابل توجه است زیرا بسیاری از ق‍ط‍ع‍‍ات ش‍‍اد "دو‌ال‍ل‍‍ی " توسط خ‍و‌ان‍ن‍ده گروه ک‍ر اج‍ر‌ا می شود و م‍‍ع‍م‍ولا خ‍و‌ان‍ن‍دگ‍‍ان گروهی ق‍ط‍ع‍ه شعر کوچکی را م‍‍اب‍ی‍ن هر ب‍ی‍ت یا م‍ص‍ر‌ع ت‍ک‍ر‌ار می کنند. به ه‍رح‍‍ال ب‍‍ای‍د اشاره کرد که گوشه هایی نیز درم‍وس‍ی‍ق‍‍ی بختیاری ه‍م‍‍ان‍ن‍د گوشه اول ودوم خ‍س‍روش‍ی‍ری‍ن وج‍ودد‌ارن‍د که کاملا با م‍ق‍‍ام‍‍ه‍‍ا‌ی موسیقی سنتی م‍‍ان متفاوت است . انواع موسیقی بختیاری شامل آ‌ه‍ن‍گ‍‍ه‍‍ا و آو‌از‌ه‍‍ا‌ی ش‍‍اد دو‌ال‍ل‍‍ی ،موسیقی چ‍پ یا ع‍ز‌ا،موسیقی ح‍م‍‍اس‍‍ی ،موسیقی ت‍‍غ‍زل‍‍ی یا ع‍‍اش‍ق‍‍ان‍ه ، موسیقی گوناگون (شامل موسیقی ب‍‍ارش ب‍‍ار‌ان ،ب‍رزگ‍ر‌ی ،خ‍رم‍ن ک‍وب‍‍ی ،لالای‍‍ی ، کوچ و...است . د‌ه‍ل (یک س‍‍از ک‍وب‍ش‍‍ی اس‍ت‍و‌ان‍ه ای ش‍ک‍ل که با چ‍وب خ‍ی‍زر‌ان ن‍و‌اخ‍ت‍ه می شود)، ک‍رن‍‍ا(KARNA )،س‍رن‍‍ا(SORNA) ون‍‍ی ش‍ی‍ت (NEYSHIT )، ن‍‍ی هفت ب‍ن‍د وک‍م‍‍ان‍چ‍ه از س‍‍از‌ه‍‍ا‌ی م‍ح‍ل‍‍ی مورد استفاده در موسیقی بختیاری است .
موسیقی بختیاری - خوزستان
در زمینه موسیقی شوشتری و دزف‍ول‍‍ی (شمال استان ) نیز ب‍‍ای‍د گ‍ف‍ت که موسیقی این منطقه نیز مانند موسیقی های م‍ح‍ل‍‍ی ایران ب‍رپ‍‍ای‍ه موسیقی آو‌از‌ی ش‍ک‍ل گرفته است و نمود ع‍ی‍ن‍‍ی آن را می توان درم‍ر‌اس‍م ت‍‍ع‍زی‍ه ، ع‍روس‍‍ی و کار دی‍د. شهرهای دزفول و شوشتر به خ‍‍اطر بافت فرهنگی خود که بیشتر رنگ و ب‍و‌ی مذهبی در‌آن م‍ش‍‍ا‌ه‍ده می شود نمی ت‍و‌ان‍س‍ت‍ه موسیقی سازی را به س‍‍ادگ‍‍ی پ‍ذی‍ر‌ا باشد به همین دلیل اساس ساختار موسیقایی این دو شهر را ب‍‍ای‍د درم‍وس‍ی‍ق‍‍ی آو‌از‌ی ج‍س‍ت‍ج‍و کرد. درم‍وس‍ی‍ق‍‍ی این دو منطقه بیش از 50 گوشه آو‌از‌ی بوده است که اکنون کمتر ک‍س‍‍ی تمام این گوشه ها را به خ‍‍اطر دارد.ساختار موسیقایی این گوشه ها م‍ب‍ت‍ن‍‍ی بر موسیقی کنونی ایران است با اندکی تغییر در ادای ت‍زی‍ی‍ن ها و ت‍ح‍ری‍ر‌ه‍‍ا به گ‍ون‍ه ای که خ‍و‌ان‍ن‍دگ‍‍ان دزفول و شوشتر ل‍‍ه‍ج‍ه خاصی درخ‍و‌ان‍دن آو‌از‌ه‍‍ا‌ی این منطقه دارند. اشعار آو‌از‌ه‍‍ا‌ی این منطقه ا‌غ‍ل‍ب م‍ض‍‍ام‍ی‍ن‍‍ی زمینی دارند ولی این اشعار س‍‍اده دارای چ‍ن‍‍ان ح‍س‍‍ی است که ن‍‍اخ‍ود‌آگ‍‍اه ان‍س‍‍ان را به سوی بزرگی م‍‍ع‍ب‍ود و ع‍ظم‍ت ع‍ش‍ق ر‌ه‍ن‍م‍ون می س‍‍ازد. در دوران ق‍‍اج‍‍ار با ب‍‍از ش‍دن پ‍‍ا‌ی برخی ن‍و‌ازن‍دگ‍‍ان دزف‍ول‍‍ی و شوشتری به تهران و ف‍ر‌اگ‍ی‍ر‌ی ردی‍ف موسیقی ایران س‍‍از و موسیقی سازی وارد این دو شهر شد. با ورود موسیقی سازی بویژه ت‍‍ار، نقش موسیقی و استفاده از س‍‍از ت‍‍ار رنگ و رونق خاصی به موسیقی آو‌از‌ی این منطقه د‌اد و رف‍ت و آم‍د ن‍و‌ازن‍دگ‍‍ان بزرگی از این شهر به م‍ح‍‍اف‍ل موسیقی تهران باعث به وج‍ود‌آم‍دن یک رپ‍رت‍و‌ار موسیقی سازی برای این منطقه شد که شامل ق‍ط‍ع‍‍ات چ‍‍ه‍‍ارم‍ض‍ر‌اب ، رنگ ، پیش درآمد و ت‍ص‍ن‍ی‍ف می ب‍‍اش‍ن‍د. س‍‍از‌ه‍‍ا‌ی رایج موسیقی این منطقه در و‌ه‍ل‍ه اول ت‍‍ار وس‍پ‍س س‍رن‍‍ا، د‌ه‍ل ، ن‍‍ی ج‍ف‍ت‍ه و د‌ای‍ره است و با توجه به ه‍م‍س‍‍ای‍گ‍‍ی این منطقه با ف‍ر‌ه‍ن‍گ‍‍ه‍‍ا‌ی م‍ج‍‍اور، بعضی از گوشه ها وق‍ط‍ع‍‍ات درب‍ی‍ن دو فرهنگ م‍ج‍‍اور مانند شوشتری دزف‍ول‍‍ی وبختیاری اش‍ت‍ر‌اک دارند.
وجه تسمیه نام و پیشینه
خوزستان در طول تاریخ به نام های گوناگون نامیده شده است. واژه خوزستان به معنی سرزمین خوزاست. مورخان یونانی گفته اند که در ناحیه خاوری شهر کنونی اهواز مردمانی به نام «اوکسی» ساکن بوده اند. این واژه یونانی شده «اوژ» است که در زبان پهلوی به صورت «هووج» پهلوی بوده و این اسم در فارسی به «هوز» تبدیل شده است. بنابراین واژه های خوزستان و اهواز هر دو از کلمه های «خوز» و «اوز» که عیلامی شده اوژ هستند گرفته شده اند. چندین بار در سنگ نبشته های داریوش هخامنشی، خوزستان «هووجه» و خوزستانی «هووجیه» نامیده شده است. این واژه در فارسی «هوز» شده که جمع عربی آن «اهواز» است. در گذشته های دور که خوزستان جزیی از عیلام بود، «حالتا متی» یعنی سرزمین حالتام ها نامیده می شد. هخامنشیان چون با ایالت «اوژ» که قسمتی از کهکیلویه امروزی را شامل می شده، هم جواربوده اند، عیلام را به نام«اوژ» می خواندند و به همین سبب در متن پارسی کتیبه های آنان نیز، هرجا که سخن از این سرزمین رفته به صورت «خوز» و «اوز» خوانده می شده است.
کشاورزی و دامداری
کشاورزی در تمام منطقه خوزستان به ویژه در قسمت جلگه ای از اهمیت خاصی برخوردار است، به همین دلیل این استان را«زرخیز» نامیده اند. از آن جا که جلگه خوزستان دنباله بین النهرین است، خاک و آب و هوای این جلگه برای کشاورزی بسیار مناسب است. استان خوزستان به دو منطقه عمده کشاورزی تقسیم می شود: مناطق کشت فشرده شامل نواحی شمال باختری و مرکزی و مناطق کشت گسترده شامل مناطق کوهستانی و خاور استان. محصولات عمده کشاورزی این استان گندم، جو، برنج، نیشکر، خرما، مرکبات است. پس از کشاورزی، دام پروری در این استان دارای اهمیت بوده و پرورش طیور نیز رایج است. استان خوزستان به جهت مجاورت با خلیج فارس و جریان رودخانه های بزرگ و پر آب زمینه مساعدی برای پرورش و صید ماهی دارد. از انواع دام های دایمی خوزستان می توان گوسفند، بز، گاو و گاومیش را نام برد. هم چنین بیش از 3 میلیون راس گوسفند و 2 میلیون و پانصد هزار راس بز دراین منطقه نگه داری می شود.
صنایع و معادن
صنعت نیز مانند کشاورزی در خوزستان سابقه طولانی دارد. در دوران ماقبل تاریخ (دوره عیلامی ها) انواع و اقسام ظروف و کوزه های سفالی در خوزستان ساخته شده است. در دوره ساسانیان؛ خوزستان دارای صنایع مهمی بوده و منسوجات آن به ویژه دیبا و حریر شوشتری، خز شوش و غیره معروف و مشهور بوده اند. صنعت خوزستان به دو گروه صنایع دستی و ماشینی تقسیم می شود. صنایع کارخانه ای را می توان برحسب مقدار مصرف مواد اولیه و کیفیت تولید به دو دسته عمده صنایع سنگین و صنایع سبک تقسیم کرد. از صنایع سنگین استان؛ می توان استخراج و تصفیه نفت مشتمل بر پالایشگاه آبادان، دستگاه تقطیر مسجد سلیمان، پالایشگاه گاز بید بلند و صنعت پتروشیمی مشتمل بر مجتمع شیمیایی رازی، مجتمع پتروشیمی آبادان، مجتمع شمیایی خارک، مجتمع پترو شیمی ایران- ژاپن، کارخانه های نورد و لوله اهواز و ذوب آهن گازی اهواز را نام برد. صنایع سبک خوزستان عبارتند از: قند سازی، کاغذ سازی، بسته بندی خرما، صنعت ماهی گیری و صنعت تولید برق. در خوزستان معادن سرشاری وجود دارد که برخی از آن ها از روزگاران گذشته شناخته و بهره برداری شده اند. از این معادن می توان به نفت، گاز، نمک، گوگرد، لاشه آهکی، سیلیس، سنگ گچ و سنگ آهک اشاره کرد.
مکان های دیدنی و تاریخی
مکانهای دیدنی و تاریخی این استان را گورستان زرتشتیان اهواز ، بقعه بابا رکن الدین ولی معروف به شاه رکن الدین دزفول، آرامگاه حزقیل نبی (Ezekial)، معبد چغازنبیل شوش (هفت دروازه گشوده میان زمین و آسمان)، کاخ آپادانا شوش، قلعه باستانی شوش، کتیبه ها و تپه های باستانی و ... که در بخش جاذبه های استان خوزستان آورده شده تشکیل می دهد.
نقشه استان خوزستان و آشنایی با این استان
موقعیت استان خوزستان در نقشه ایران
خوزستان از شمال به استان لرستان، از شمال شرقی به استان اصفهان، از شمال غربی به استان ایلام، از شرق و جنوب شرقی به استان چهارمحال و بختیاری و استان کهکیلویه و بویراحمد، از جنوب به خلیج فارس، و از غرب به کشور عراق محدود میشود. این استان با جمعیّت ۳٬۷۴۶٬۷۷۲ نفر دارای ۶۴۴٬۰۴۰ خانوار است.[نیازمند منبع] استان خوزستان در محدوده ۴۷ درجه و ۴۲ دقیقه تا ۵۰ درجه و ۳۹ دقیقه طول شرقی از نصف‌النهار گرینویچ و ۲۹ درجه و ۵۸ دقیقه تا ۳۲ درجه خوزستان از جمله استان‌هایی است که در طول جنگ هشت ساله دچار آسیب و خسارت فراوانی شد. اشغال طولانی‌مدت برخی مناطق استان، موشک‌باران دایمی برخی شهرها (به خصوص دزفول)، و حملات هوایی و زمینی به شهرهای بستان، هویزه، سوسنگرد، اهواز، شوش، شادگان و بسیاری از مناطق دیگر، همه و همه باعث آسیب‌های فراوان به سرمایه‌های طبیعی و انسانی و زیرساختهای فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی آن شدند.
استان خوزستان با مساحت ۶۴٬۲۳۶ کیلومتر مربّع در جنوب غربی ایران در جوار خلیج فارس و اروندرود قرار دارد و مرکز استخراج نفت ایران است. شهر اهواز مرکز استان خوزستان استو ۵۸ دقیقه شمالی از خط استوا قراردارد.
.
اقتصاد و منابع طبیعی
در سال ۱۳۰۸ خورشیدی نخستین چاه نفت ایران توسط گروهی بریتانیایی به سرپرستی ویلیام ناکس دارسی در شهر مسجد سلیمان در خوزستان حفر و نفت از آن استخراج شد. این چاه که به «چاه شماره یک» مشهور است، نخستین چاه نفت در جهان است که از آن در مقیاس صنعتی نفت استخراج شده، و اولین گام در تاسیس صنعت نفت ایران و شرکت نفت انگلوپرشین بوده‌است. چاه شماره یک هم‌اکنون بصورت موزه تحت مدیریت شرکت ملی مناطق نفتخیز جنوب ایران (NISOC) اداره میشود. استان خوزستان غنی‌ترین استان ایران در زمینه‌ٔ منابع نفت و گاز است که در حال حاضر عمدهٔ درآمد کشور از راه صدور این دو محصول طبیعی حاصل میشود.نقشه استان خوزستان
مهمترین حوزهٔ نفتی امروز خوزستان، حوزهٔ اهواز است. همچنین اهواز، مرکز صنایع پخش نفت و گاز در خوزستان و لرستان است. پالایشگاه آبادان و پتروشیمی بندر امام و پتروشیمی ماهشهر از جمله صنایع وابسته به نفت در این استان هستند.
کارخانجات ذوب و فولادسازی و محصولات آهنی و فولادی و لوله‌سازی از جمله صنایعی هستند که تاثیر به سزایی در اقتصاد منطقه و استان دارند. از جملهٔ این مجموعه‌ها میتوان به لوله‌سازی خوزستان، گروه ملی صنعتی فولاد ایران، شرکت فولاد خوزستان، نورد کاویان اشاره کرد.
تا چندی پیش قابلیت کشتیرانی تجاری در رود کارون تا بندری در شهر اهواز وجود داشت و بخشی از بار ترانزیت تجاری از این راه منتقل می‌شد. اما در پی عدم رسیدگی این کاربرد درحال حاضر منتفی است و کشتیرانی تجاری عملاً انجام نمی‌گیرد. بندرهای آبادان و خرمشهر (با دسترسی از رود بهمن‌شیر) و ماهشهر و امام خمینی پیش از جنگ ایران و عراق از لحاظ تجاری اهمیت فراوانی داشتند و مجموعهٔ این بنادر با خط آهن خرمشهر-تهران مسیر پر اهمیتی برای حمل و نقل تجاری بود، اما در طول جنگ هشت ساله آسیب فراوانی دیدند و عملاً مخروبه و متروکه شدند و امروز با روندی بسیار کند به کسری از وضعیت سابق خود نزدیک می‌شوند.
آب فراوان رودهای کارون، کرخه، هندیجان، جراحی، مارون، اروند و دز که اکثراً جزو پرآب‌ترین رودهای ایران هستند و ساختار جلگه‌ای استان خوزستان، قابلیت بالقوه‌ٔ کشاورزی فراوانی در آن ایجاد کرده‌است. جدا از کشاورزی سنتی و نیمه مکانیزهٔ محصولات سنتی (مثل برنج، گندم، مرکبات و صیفی‌جات)، نیشکر هم به صورت صنعتی در قالب طرح توسعه نیشکر و صنایع جانبی استان خوزستان در ابعاد جغرافیایی وسیعی کاشته شده و مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرد.
از جمله صنایع جانبی قدیمی نیشکر در خوزستان، مجتمع کاغذسازی هفت‌تپه‌است که از دیرباز با استفاده از ضایعات نیشکر به تولید کاغذ می‌پردازد.
نام خوزستان
درباره واژه «خوزستان»، معانی و تعابیر فراوانی وجود دارد که قدمت و دیرینگی این خطه را آشکار می‌سازد. خوزی‌ها قوم اولیه ساکن این سرزمین بودند و با ایلامیان همتبار بودند. بنابر سنگ نوشته داریوش بزرگ، در دوران هخامنشی، خوجیا (Khavjiaa یا به پارسی باستان خشتره‌پاو) نام استان خوزستان بوده است[۱]. «ابن منظور» به سال ۷۱۱ ه.ق. در «لسان العرب» اشاره دارد: و الخوز جیل من الناس، اعجمی معرب، یعنی: «خوز» قوم یا قبیله‌ای از مردم عجمند. از سوی دیگر «خوز» را به معنی «شکر» و «نیشکر» نیز معنا می‌کنند. زیرا خاک حاصلخیز و بارور خوزستان، استعداد ویژه‌ای برای رشد این گیاه داشته و آنجا بهترین محصول نیشکر را به دست می‌داده‌است.
در کتاب «مجمع التواریخ و القصص» خوزستان به نام «حجوستان» و «حبوجستان و اجار» آمده‌است که به نظر می‌آید، برگرفته از زبان پهلوی با عناوین «حبوجستان» و حوجستان است. همچنانکه در بعضی از گویشهای رایج در این استان «لفظ لری بختیاری» برای ادای حرف «خ» از «ح» نیز بهره می‌گیرند. بنابراین واژگان «اوج»، «هوز»، «هوج»، «حوز» و «خوز» در سیر تحول و تطور لفظی با پسوند «ستان» و «اوجستان» به تدریج بر اثر سایش تلفظ، از «هوجستان» به «خوزستان» تغییری یافته‌است.
در گویشهای فارسی باستان و زبان پهلوی «او» به «هو» قابل تغییر است؛ مانند «اورمزد» - «هورمزد» و «اوشمند» - «هوشمند» همچنانکه «هورداد و حورداد» را «خرداد» و «خورتات» نیز گفته‌اند. البته تا سالهای اخیر این اسامی را با حرف (ح) نیز می‌نوشته‌اند. از سوی دیگر «یاقوت حموی» واژه «خوز» را با نامهای «خوز» و «هوز» و «اهواز» و «هویزه» هم ریشه می‌داند. «اهواز» محرف واژه «اواز» و «اوجا» نیز هست که در کتیبه داریوش بیستون آورده شده و این نام در کتیبه نقش رستم «خواجا» یا «خوجا» حک شده که هزار سال پیش، مرکز حکومت نشین استان خوزستان بوده‌است. پس از هخامنشی، در دوران اشکانی، ساسانی و تمام دوران اسلامی شوشتر مرکز حکومتی خوزستان بوده‌است. در سال ۱۳۰۳ در پی شیوع بیماری وبا در شوشتر مرکز حکومتی خوزستان بمدت یکسال به دزفول و سپس به اهواز منتقل شد و تا کنون نیز اهواز است.
خوزستان در دوران باستان
«خوزستان» در دوران باستان، به‌ویژه، در دوره هخامنشی به دو ناحیه تقسیم می‌شد: بخشهای شمال و شمال شرقی که انشان (انزان) نام داشت و سرزمینهای باصفا و کوهستانها و جنگلهای فراوانی را شامل بود، و ناحیه جنوبی که دارای آب و هوای گرم و مرطوب و دشتهای حاصلخیز و جلگه‌ای جنوبی که دارای آب و هوای گرم و مرطوب و دشتهای حاصلخیز و جلگه‌ای سرسبز و پرآب بوده که به قاره‌ای کوچک و مستعد می‌مانست. بخشهای جنوبی که «عیلام» نام داشته یادآور تمدنهای دیرینه خوزستان است و بشدت تحت تاثیر فرهنگ «میان‌رودان» بوده و جغرافیای وسیعی را شامل می‌شده که حد فاصل لرستان و خوزستان و سواحل خلیج فارس امروزی است.
«استرابون» جغرافی‌دان عهد باستان، خوزستان را از حاصلخیزترین جلگه‌های جهان می‌داند. زیرا رودخانه‌های زیادی این دشت را آبیاری می‌کرده که امکان کشاورزی و آبادانی را در این منطقه میسر می‌ساخته‌است. شاید بر همین اساس بوده که عده‌ای بر این باورند که نام این سرزمین «هند» یا «اند» بوده که به معنی «جایی با آبهای فراوان» است.
درباره آبادی مرکز خوزستان در کتاب «احسن التقاسیم فی معرفه الاقالیم» تالیف «ابو عبدالله محمد بن احمد مقدسی» جهانگردی از بیت‌المقدس آمده‌است:
«شوشتر در همه این سرزمین، خوشتر، استوارتر و مهمتر از آن شهری نباشد. نهر به دور آن می‌چرخد نخلستان و باغها آن را فرا گرفته‌اند. بافندگان ماهر پنبه و دیبا در آن بسیارند از همه شهرها برتر است، اضداد را در خود جمع و در نزد جهانیان شهرت دارد. و درباره‌اش گفته‌اند آن همچون بهشتی است. باغهایش پر از ترنج و انار خوب، انگور و گلابی عالی و خرما می‌باشد. بهشت خوزستان است دیبای آن را به مصر وشام می‌برند، مردمش با خوشی عمر می‌گذرانند.»
همچنین در سفرنامه «ابن بطوطه» جهانگرد مراکشی می‌خوانیم:
«سر انجام به شهر تستر (شوشتر) رسیدم که در قلمرو اتابک و سر حد بین دشت وکوهستان است. شهری بزرگ، زیبا، خرم و دارای پالیزهای نیکو و باغهای عالی است این شهر محاسن زیاد و بازارهای معتبر دارد و از شهرهای قدیمی است. در دو طرف رودخانه باغ قرار دارد و محاذی دروازه دسبول مانند بغداد و حله جسری از کشتیهای کوچک درست کرده‌اند، میوه در تستر فراوان است، خیرات و برکات این شهر بسیار و بازارهای آن در خوبی بی‌مانند می‌باشد.»
وجود مراکز علمی و فرهنگی همچون دانشگاه جندی شاپور در این استان دال بر اهمیت و رونق این منطقه‌است که استادان بزرگ دانش پزشکی را از یونان، مصر، هند و روم گرد هم آورده بوده‌است. این دانشگاه را نسطوریان مسیحی عراقی به‌نام خانواده بختیشوع ایجاد کردند. این دانشگاه پزشکی که به دستور شاپور اول (۲۴۱-۲۷۱ م) بنیان نهاده شد. توسط شاپور دوم (ذوالاکتاف) مرمت و بازسازی گشت و در زمان انوشیروان تکمیل و توسعه یافت. دانشمندان و شاعران بزرگی همچون ابونواس حسن بن هانی اهوازی، که از ارکان شعر عرب است، عبداله بن میمون اهوازی، نوبخت اهوازی منجم و فرزندانش، جورجیس پسر بختشوع گندیشاپوری و شاعران عرب زبان شیعی، مانند ابن سکیت و دعبل خزایی که با اشعار خود ولایت و امامت را پاس داشته‌اند و زبان به مقاومت گشوده‌اند از همین منطقه برخاسته و در این دیار زندگی می‌کرده‌اند.
آیین ها و مردم
استان خوزستان از تیره‌های گوناگون انسانی را در بر می‌گیرد. همچنین با اینکه بیشینه مردم این استان مذهب شیعه دارند، از دیرباز پیروان دیگر آیینها نیز در این استان زیسته‌اند و می‌زیند. در شهر اهواز گروه اندکی صابیین(در خوزستان به آنها صُبّی می‌گویند) در کرانه رود کارون ساکنند و بیشتر به کار زرگری مشغولند. همچنین پیروان آی‍ی‍ن‍‍ه‍‍ا‌ی کهن زرتشتی و نیز کلدانی در این استان و به ویژه شهر اهواز زندگی می‌کنند که پس از انقلاب ۵۷ از شمارشان کاسته شده‌است. در شهر آبادان شماری از ارمنیان می‌زیند. این گروه تا پیش از انقلاب جمعیت بیشتری داشتند ولی امروزه تنها چند خانوار از اینان در شهرهای آبادان و اهواز می‌زیند. پیروان دیگر آیینها و مردمان دیگری نیز در اینجا می‌زیسته‌اند که امروزه به جا نمانده‌اند. تا پیش از انقلاب شماری از پیروان آی‍ی‍ن‍‍ه‍‍ا‌ی هندو و سیک و... نیز در بخشهای صنعتی این استان می‌زیستند که امروز تنها بازمانده معبدهایشان در شهرهایی چون آبادان به جا مانده‌است.
موقعیت جغرافیایی استان خوزستان
استان خوزستان با مساحت 6/63633کیلومترمربع بین 29 درجه و57 دقیقه تا 33درجه وصفردقیقه عرض شمالی ازخط استوا و47درجه و40دقیقه تا 50 درجه و33دقیقه طول شرقی ازنصف النهارگرینویچ درجنوب غربی ایران قراردارد وازشمال با استان لرستان ، ازشمال شرق ومشرق استانهای چهارمحال وبختیاری وکهگیلویه وبویراحمد ازجنوب شرقی با استان بوشهرازجنوب با خلیج فارس وازمغرب باکشورعراق هم مرزاست براساس آخرین تقسیمات کشوری درسال 1385 این استان به 20شهرستان 47شهر، 46بخش و126 دهستان تقسیم شده است مرکزاستان خوزستان شهراهوازوسایرشهرستانهای آن عبارتندازآبادان ، اندیمشک ، اهواز، ایذه ، باغملک ، بندرماهشهر، بهبهان ، خرمشهر، دزفول ، دشت آزادگان ، رامهرمز، شادگان ، شوش ، شوشتر ومسجدسلیمان، امیدیه، هندیجان ، گتوند ، لالی ، رامشیر شمال وشرق استان خوزستان را سلسله جبال زاگرس فراگرفته است که هرچه به سمت جنوب غربی پیش برویم ازارتفاع آن کاسته شده تا نواحی جنوبی تربصورت تپه ماهورهایی نمایان میگردد.
ازنظرپستی وبلندی خوزستان را می توان به دومنطقه کوهستانی وجلگه ای تقسیم نمود. منطقه کوهستانی به طورعمده درشمال وشرق استان قراردارد وحدود دوپنجم مساحت کل استان را شامل می شود منطقه جلگه ای درخوزستان ازجنوب دزفول ، مسجدسلیمان ، رامهرمزوبهبهان آغازشده تاکرانه های خلیج فارس واروندرود ادامه دارد .این جلگه تقریباً دارای شیب کم است ودربرخی نقاط آن گنبدهای نمکی مربوط به دوران کامبرین وجود دارد که درشورکردن اراضی وآبها تاثیر عمده دارند وسعت این منطقه تقریباً 65% مساحت کل استان می باشد مهمترین رودخانه های خوزستان عبارتند از : کرخه ، کارون ، دز، مارون وخیرآباد .
